جهش شاخص بورس تا کجا

شاید کسانی که در بازارهای مالی کار می‌کنند هر روز با مشاهده جهش 2 الی 3 درصدی شاخص بورس ایران در این ایام بهت زده می‌شوند. در حالی که با شروع ویروس کرونا در جهان، کلیه بورس‌های جهانی اکثرا رنگ قرمز را انتخاب می‌کنند، رنگ سبز بورس ایران به شدت می‌درخشد.

همه اقتصاد دانها اذعان دارند که بورس هر کشور آئینه تمام نمای اقتصاد آن کشور است. حال اینکه چه اتفاقی در اقتصاد کشور رخ داده است که شاخص بورس به این شدت روند صعودی دارد؟ آیا ما شاهد رشد اقتصادی و بزرگ شدن اقتصاد ایران هستیم؟ پاسخ این سوال مثبت نمی‌باشد. پس چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟ به خودی خود ورود نقدینگی به بازار بورس هرکشور و به تبع آن، تامین سرمایه شرکتها امری ستودنی و مثبت می‌باشد. ولی آیا بدون نظارت و کنترل، این هیجان نیز جولانگاه سفته بازان و سوداگران خواهد گشت؟ سوداگرانی که زمانی در بازارهای ارز و سکه و مسکن فعال بوده و حال سود را در بورس می‌بینند.

با اندکی بررسی می‌توان دلایل رشد بورس را در این ایام موارد زیر دانست:

1. عدم جذابیت دیگر بازارهای مالی: به عنوان مثال بازدهی دلار در یک ماهه سال 1399، 4/1 درصد و سکه با کمک اونس جهانی توانست بازدهی 3/6 درصد داشته باشد. ولی شاهد رشد 71 درصدی بورس در این مدت هستیم.
2. حمایت دولت از بورس (عرضه سهام دولتی): با توجه به کسری بودجه دولت در سال 1399 به دلیل عدم وصول در آمدهایش که ناشی از تحریم ها و کاهش شدید قیمت نفت و رکود ناشی از ویروس کرونا (که می‌تواند درآمد های مالیاتی را کاهش دهد) دولت از ورود نقدینگی به بورس به دلیل کمک به صنایع از یک طرف و فروش سهام دولتی از طرف دیگر بتواند هم دولت را کوچک کند و هم از درآمد ناشی از فروش سهام دولت منتفع شود و با این اوصاف اقدام به عرضه سهام دولتی در بورس می‌کند.
3. ورود وارد کنندگان کالا به بورس: پس از شیوع ویروس کرونا و توقف تبادلات جهانی، وارد کنندگان نیز سرمایه در گردش خود را جهت استحصال سود بیشتر به بورس وارد کردند و این خود تحرکی را در بورس ایجاد کرد.
4. ورود سرمایه در گردش صنایع کرونا زده به بازار بورس جهت کسب سود.

دلایل فوق باعث شد که بورس در فروردین 1399 با دو هفته کارکرد، 181هزار واحد (معادل 20هزار میلیارد تومان) رشد کند. این در حالی است که کل رشد بورس در سال 1398 معادل 30هزار میلیارد تومان می‌باشد. همچنین رشد بورس در این دو هفته برابر با یک سوم رشد کل تاریخ بورس ایران از زمان تاسیس بوده است. بخشی از این جهش تاریخی منطقی بوده است و به دلیل کاهش ارزش پول ملی و افزایش قیمت دارایی شرکت‌ها می‌باشد. به طوری که 4 برابر شدن بورس از سال 1396 تا اکنون کاملا منطقی به نظر می‌رسد و اندکی از این جهش هم برای عرضه سهام جدید می‌باشد.

شاید تصور بورس با کانال 600 یا 700 هزار واحد منطقی به نظر می‌آمد، ولی رشد بیش از ده برابری بورس از زمان جهش قیمت دلار از سال 1396 می‌تواند کمی ترسناک باشد و دامی برای تازه واردان این عرصه باشد. یکی از وظایف سازمان بورس، نظارت بر تغییرات بی‌منطق ارزش سهام شرکت‌ها می‌باشد و حتی این اختیار را دارد تا سهام آنها را مسدود کند. این روزها خبر از عرضه سهام بعضی از شرکت‌های ورشکسته یا زیان‌ده دولتی، در بورس به گوش می‌رسد. مثلا شرکتی وجود دارد که طبق حسابرسی مشمول ماده 141 قانون تجارت شده و ورشکسته می‌باشد، ولی سهامش از 60 تومان به 6000 تومان رسیده است.

در جای دیگر شرکتی در بورس وجود دارد که 6ماه است تعطیل می‌باشد و به قیمت 20میلیارد تومان فروخته شده، ولی ارزش آن طی این مدت به 380 میلیارد تومان رسیده است. به طور کلی رشد سهام‌های ریشه دار به اندازه ارزش سهام متفرقه جدید نبوده است. شاید استعفای جدید رئیس سازمان بورس به‌دلیل مقاومت در برابر این افزایش‌های غیرقانونی می‌باشد و گروهی از مردم با گرفتن وام‌های سنگین قصد خرید سهام دارند. با هجوم مردم به سوی بورس، مسائل فاندامنتال (بنیادی) بورس زیر سوال می‌رود. به عنوان مثال با ورود به تیرماه و زمان برگزاری مجامع شرکت‌ها و صورت‌های مالی آنها شاید زیان ده بودن آنها مشخص شود و روی این شیب اثر بگذارد و همچنین ورود عرضه اولیه‌های بزرگ دولتی نیز شاید باعث کاهش این شیب و اصطلاحا اصلاح قیمت بخورد. به هرروی تصور شیب تند افزایشی بورس، سخت به نظر می‌رسد ولی در پله نخست، شاخص بورس کانال یک میلیون را خواهد زد.