هنگامی که صحبت از فلز گران بها می‌شود، اغلب فکرمان به سمت طلا می‌رود و این فلز را با ارزش‌ترین و گران بها ترین فلز می‌دانیم. شاید برایتان جالب باشد که بدانید طلا دارای رتبه سوم در میان فلزات گران بها است. این فلزات گران بها از گذشته تاکنون ارزش زیادی داشته‌اند و با گذشت زمان از ارزش آن‌ها کاسته نشده‌است؛ به همین دلیل سرمایهگذاری برروی آن‌ها تصمیمی عاقلانه است. در این مقاله قصد داریم تا شما را با ۵ مورد از گران بها ترین فلزات جهان آشنا کنیم.
رودیوم، گران بها ترین فلز جهان
رودیوم اولین فلز گران بها در جهان است که یکی از کمیاب‌ترین و باارزش‌ترین فلزات است که رنگ آن سفید-نقره‌ای است. رودیوم در سال ۱۸۰۳ توسط یک دانشمند بریتانیایی از خاک معدنی که علاوه‌بر رودیوم، شامل پلاتین و پالادیوم بود؛ استخراج کرد. هر یک تن از پوسته‌ی زمین دارای ۰.۰۰۱ گرم رودیوم است و این موضوع دلیلی بر گران بها بودن آن است. تولید سالانه رودیوم تقریبا حدودا ۳۰ تن است که در مقایسه با بقیه فلزات بسیار کم است.
یکی دیگر از دلایل گران‌قیمت بودن رودیوم، دشوار بودن فرایند استخراج آن است. معادن رودیوم بسیار محدود است و اغلب از خاک‌های نیکل یا پلاتین‌دار استخراج می‌شود.
رودیوم یکی از مقاوم‌ترین فلزات در برابر حرارت و فرسایش در بین فلزات گران بهای شناخته‌شده‌است. رودیوم مقاومت بسیاری در برابر فرسایش دارد و درخشندگی و جلای آن نسبت به بقیه فلزات گران بها قابل توجه است.
آفریقای جنوبی، روسیه و کانادا از بزرگترین تولیدکنندگان رودیوم هستند.
رودیوم فلزی گران بها و کمیاب است و قیمت آن طی سال‌های گذشته نوسانات بسیاری داشته‌است. قیمت این فلز در سال ۱۹۹۰ به بالاترین مقدار خود رسید و بهای آن ۵۳۴۷ دلار برای هر اونس تروا رسید که ۲۰ برابر قیمت طلا در آن زمان بود.
کاربردهای رودیوم
رودیوم از خاصیت بازتابش عالی برخوردار است که از این خاصیت برای ساخت جواهرات، پروژکتورها و صنعت خودروسازی استفاده می‌شود.
نزدیک به ۸۰ درصد رودیوم‌های تولید شده در جهان برای ساخت مبدل‌های کاتالیست‌های خودروها برای جلوگیری از گازهای سمی، استفاده می‌شود.
این فلز در مقابل فرسایش و واکنش‌های شیمیایی مقاومت بسیاری دارد و برای پوشش‌های مقاوم به فرسایش برای استفاده در حرارت‌های بالا استفاده می‌شود.
همچنین به عنوان کاتالیزوری برای تولید اسید‌نیتریک و استیک در صنایع شیمیایی استفاده می‌شود.
رودیوم به علت درخشان بودنش، در ساخت جواهرات و زیورآلات استفاده می‌شود به گونه‌ای که یک لایه نازک آن درخشش بسیاری ایجاد می‌کند.
یکی دیگر از خاصیت‌های آن آبکاری فلزات گران بها مانند طلا و نقره است که برای شفافیت بیشتر و افزایش مقاومت در برابر خراشیدگی و لکه‌دار شدن آن فلزات استفاده می‌شود.
از این فلز آلیاژی به نام پلاتین-رودیوم تولید می‌شود که از آن وسایلی مانند ورق، سیم، فویل و… ساخته می‌شود.
بازیافت رودیوم
همان‌طور که گفتیم رودیوم فلزی گران بها و کمیاب است؛ به همین دلیل آن را از کاتالیست‌های خودرو، جواهرات آبکاری شده توسط رودیوم و برخی از قطعات الکترونیکی بازیافت می‌کنند. بازیافت رودیوم به دو روش تیزآب‌کاری و یا الکترولیز بازیافت کرد. رودیوم به علت داشتن نقطه ذوب بالا در اسیدها حتی تیزآب سلطانی حل نمی‌شود. البته توجه داشته باشید که اگر رودیوم به صورت پودر باشد می‌توان با استفاده از حرارت بالا و زمان زیاد، آن را در تیزآب حل کرد.
از واژه‌ی اسپانیایی پلاتینو به معنای نقره کوچک الهام گرفته شده‌است و از سخت‌ترین و سنگین‌ترین فلزات است. علاوه‌بر اینکه دومین فلز در میان گران بها ترین فلزات جهان است، یکی از کمیاب‌ترین عناصر پوسته زمین است. پلاتین به صورت آزاد در طبیعت وجود دارد و اغلب برروی سواحل رودخانه‌ها یافت می‌شود.
آفریقای جنوبی، روسیه، کانادا، زیمباوه و آمریکا به ترتیب از بزرگترین تولیدکنندگان فلز پلاتین هستند.
رنگ این فلز به رنگ سفید-خاکستری است، انعطاف‌پذیری بالا و قابلیت چکش‌خواری از خصوصیات بارز پلاتین است. به علت داشتن چگالی بالا به عنوان فلز سنگین شناخته می‌شود. یکی از خصوصیات پلاتین که آن را ارزشمند و گران بها می‌کند، واکنش‌پذیر نبودن و داشتن مقاومت بالا نسبت به خوردگی حتی در دمای بالا است.
پلاتین نوسانات قیمتی بسیاری دارد و اغلب در مواقع ثبات و رشد اقتصادی نسبت به فلز طلا گران بها‌تر است. فلز پلاتین مانند طلا اتحادیه دارد که قیمت آن را تعیین می‌کند.
کاربرد پلاتین
از پلاتین در ساخت جواهرات و زیورآلات، دندانپزشکی، ساخت سلاح و همچنین به عنوان کاتالیزور در واکنش‌های شیمیایی استفاده می‌شود.
برخلاف تصور عموم که باور دارند پلاتین گران‌قیمت‌ترین فلز استفاده‌شده در جواهرسازی است، رودیوم به علت کمیاب بودنش، گران بها‌ترین فلز مورداستفاده در جواهرسازی است.
اغلب پلاتین‌های موجود در دنیا برای ساخت مبدل‌های کاتالیستی استفاده می‌شود تا گازهای سمی را به بخارآب و دی‌اکسیدکربن تبدیل کنند.
این فلز به علت مقاومت در برابر تیرگی و خوردگی و همچنین شکل‌پذیری بالاتر نسبت به طلا و نقره و مس، گزینه مناسبی ساخت جواهرات محسوب می‌شود. همچنین یکی از محبوب‌ترین فلزها برای ساخت حلقه ازدواج است.
فلز پلاتین درخشندگی بالایی دارد و تغییر رنگ نمی‌دهد. یکی دیگر از ویژگی‌هایی که این فلز را محبوب کرده‌است، ضد‌حساسیت بودن آن است.
همچنین این فلز گران بها برای تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و ابزارهای مخصوص آزمایشگاهی استفاده می‌شود.
از برخی از ترکیبات دارویی حاوی پلاتین برای شیمی‌درمانی برخی از سرطان‌ها استفاده می‌شود.
فلز پلاتین دوام و چگالی بسیار بالایی دارد. این فلز قابلیت هدایت گرما و الکتریسیته دارد، همچنین قابلیت نرمی و انبساط را نیز داراست.
یکی دیگر از کاربردهای این فلز گران بها، استفاده از آن در:
اتصال‌های الکترونیکی، الکترودها، دستگاه‌های مقاوم در برابر خوردگی و زنگ زدگی، سوخت موتور‌جت و پوشش موشک‌ها می‌باشد.
بازیافت پلاتین
قطعات الکترونیکی کمی وجود دارند که در آن‌ها پلاتین وجود داشته‌باشد مانند سی پی یوها، آی سی‌ها و خازن‌های سطح نصبی. به همین دلیل توصیه می‌شود که پس از تیزآب‌کاری قطعات الکترونیکی، محلول را برای تشخیص پلاتین با استانوس کلرید تست کنند. همچنین جواهراتی که با استفاده از پلاتین ساخته شده‌اند نیز برای بازیافت گزینه مناسبی هستند.
فلز گران بها طلا
علاوه‌بر اینکه سومین فلز در میان گران بها ترین فلزات جهان است، یکی از رایج‌ترین فلزات گران بها است که با رنگ منحصر‌به‌فردش شناخته می‌شود. توجه داشته‌باشید که ثروت یک کشور توسط فلز طلا موردارزیابی قرار می‌گیرد. فلز طلا یکی از محبوب‌ترین فلزات برای سرمایهگذاری محسوب می‌شود زیرا در میان مردم شناخته‌شده‌تر است و از قدیم تاکنون طرفداران بسیاری دارد.
این فلز گران بها بسیار نرم و چکش‌خوار است. همچنین در برابر آب‌وهوا و بسیاری از مواد شیمیایی مقاوم است و به راحتی اکسید نمی‌شود. بیشترین کاربرد آن استفاده در صنعت جواهرسازی است که به دلیل رنگ زیبا و درخششی چشمگیر در این صنعت طرفداران زیادی دارد. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد طلا، ترکیب نشدن با مواد گوناگون است، تنها ترکیبی که میتواند طلا را در درون خود حل کند، تیزآب سلطانی است.
سرمایهگذاری طلا
با توجه به وضعیت اقتصادی و کم‌شدن ارزش پول، مردم برای آینده خود نیازمند پس‌اندازی هستند که در میان گران بها‌ترین فلزات، طلا بهترین گزینه برای سرمایهگذاری و پس انداز است.
طلا در بازار به گونه‌های مختلفی وجود دارد مانند: طلای آب شده، شمش طلا، مصنوعات طلا، سکه و… .
در میان تمام گونه‌های طلا، سرمایهگذاری بر روی طلای آب شده از محبوبیت بسیاری در میان مردم برخوردار است.
دلایلی که مردم را به معاملات طلای آب شده ترغیب کرده‌است:
فلز گران بها روتنیم
چهارمین فلز گران بها در جهان است که رنگ آن سفید‌نقره‌ای است. دانشمندی روسی تبار در سال ۱۸۴۴ فلز روتنیم را کشف کرد. روتینم مانند سایر فلزات گروه پلاتین نسبت به سایر مواد شیمیایی بی اثر است و روتنیم در دمای اتاق هیچ تغییر رنگی نمی‌دهد و تیره نمی‌شود. روتنیم به صورت آزاد در طبیعت وجود دارد و سالانه تقریبا حدود ۳۰ تن روتنیم استخراج می‌شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های روتنیم سختی و مقاومت بسیار بالای آن است که آن را از دیگر فلزاتی که گران بها نیستند، متمایز می‌کند.
بزرگترین تولیدکنندگان این فلز روسیه، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است.
کاربرد روتنیم
روتنیم یکی از بهترین سخت‌کننده‌ها برای افزودن به پالادیوم و پلاتین است تا با استفاده از این آلیاژها، تماس‌های الکتریکی با مقاومت شدید در برابر سایش ایجاد کند.
روتنیم به عنوان کاتالیزگر سخت‌کننده برای پلاتین و پالادیوم در جواهرسازی استفاده می‌شود.
همچنین در ساخت تجهیزات پزشکی، الکترونیکی و سلول‌های خورشیدی استفاده می‌شود.
فلز گران بها ایریدیوم
ایریدیوم در سال ۱۸۰۳ در میان ناخالصی‌های نامحلول پلاتین توسط اسمیتسون تنانت کشف شد. علاوه‌بر اینکه پنجمین فلز در میان گران بها ترین فلزات جهان است، یکی از متراکم‌ترین فلزات روی کره‌زمین نیز است.
ایریدیوم فلزی سفیدرنگ و مایل به زرد است. ایریدیوم پس از اوسمیوم، بیشترین چگالی را در بین فلزات دارد. سالانه حدود ۳ تن از این فلز تولید می‌شود. فراوانی فلز ایریدیوم در پوسته زمین کم است اما در شهاب‌سنگ‌ها فراوانی بیشتری دارد. ایریدیوم بیشترین مقاومت را در برابر خوردگی دارد، و مقاومت زیادی در برابر اسید و فلزات مذاب دارد.
بزرگترین تولید‌کننده این فلز افریقای جنوبی است.
کاربرد ایریدیوم
این فلز گران بها در جواهرات، ساعت‌سازی، قطب‌نما و صنعت خودرو استفاده می‌شود.
